Ciné Αστέρια. Σήμερον ελληνική ταινία (2009)

ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

Αρχή και εξέλιξη του ελληνικού κινηματογράφου

Η εμφάνιση του κινηματογράφου στην Ελλάδα ακολουθεί το παγκόσμιο ρεύμα που τον έκανε το προσιτότερο και δημοφιλέστερο είδος ψυχαγωγίας από την εμφάνισή του στα τέλη του 19ου αιώνα ως την εξάπλωση της τηλεόρασης, στις αρχές της δεκαετίας του '60. Μετά τη δημιουργία ειδικών αιθουσών, που φιλοξενούσαν τις ξένες παραγωγές, έγινε προσπάθεια για τη δημιουργία ταινιών στην Ελλάδα. Η ιστορική συγκυρία ήταν ιδιαίτερα αρνητική και η ιδιωτική πρωτοβουλία, σε αντίθεση με τη στάση των κρατών της Δύσης και του κεφαλαίου, δεν συνάντησε κανενός είδους ενθάρρυνση. Η επιμονή ορισμένων ανθρώπων και η ανταπόκριση του κοινού στις ελληνικές ταινίες, στα τέλη της δεκαετίας του ’20, απέφερε καρπούς, αλλά η εμφάνιση του ομιλούντος απέτρεψε περαιτέρω εξελίξεις.

Παλιός Ελληνικός Κινηματογράφος

Η ενηλικίωση

Η προσωρινή αναστολή στην παραγωγή ελληνικών ταινιών διήρκεσε μια δεκαετία, από το 1933 έως το 1943. Στο μεσοδιάστημα, ταινίες με Έλληνες ηθοποιούς γυρίζονταν στα αιγυπτιακά στούντιο. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ο Φιλοποίμην Φίνος προχωράει με συνέπεια τα σχέδιά του τα οποία είχε βάλει σε εφαρμογή το 1939. Στα τέλη της δεκαετίας του ’40 και στις αρχές της δεκαετίας του ’50, και πάλι μέσα σε αντίξοες συνθήκες, αναδύονται νέοι συντελεστές, παραγωγοί, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, ηθοποιοί και εδραιώνονται τα βασικά κινηματογραφικά είδη, το μελόδραμα, το δράμα και η κωμωδία, στα οποία θα ενταχθεί η παραγωγή του ελληνικού εμπορικού κινηματογράφου τις επόμενες τρεις δεκαετίες.

Ο ελληνικός μεταπολεμικός κινηματογράφος, 1950 - 1970

Η ανάδυση της λαϊκότητας στον ελληνικό κινηματογράφο της πρώτης μετεμφυλιακής περιόδου, συνυφασμένη μέσω των διαφόρων κινηματογραφικών κωδίκων με την πρόταση ελληνικότητας, χαρακτηρίζεται από στοιχεία ποιότητας και αυθεντικότητας με κριτική δύναμη. Στην ποιοτική αυτή λαϊκότητα μπορούμε να ανακαλύπτουμε, τα αποθησαυρισμένα ίχνη ενός αυθεντικού λόγου. "...όπως και αργότερα, όταν δηλαδή τελειώνει η εποχή της αθωότητας και διαπιστώνεται ταυτόχρονα η αντοχή των ταινιών της, καμία θεωρία ή φόρμουλα μυστική δεν είναι σε θέση να κωδικοποιήσει τις αρετές αυτών των ταινιών , ώστε να επαναληφθούν οι επιτυχείς εφαρμογές τους." (Μπακογιαννόπουλος, Τύρος, Σινεμυθολογία, 1993).

Λαϊκότητα υψηλής ποιότητας εμφανίζεται κυρίως την πρώτη δεκαετία ενώ τη δεύτερη δεκαετία παραμορφώνεται και μεταβάλλεται σε μαζική κουλτούρα. Ωστόσο, η συνάντηση των λαϊκών μοτίβων και των ποιοτικών αισθητικών αναζητήσεων δίνει την ίδια περίοδο 1960-1967 (με αιχμή το 1966) τα έργα της έντεχνης λαϊκότητας, τα οποία συνάντησαν και αξιοσημείωτη απήχηση στο κοινό.

Η Δικτατορία ανακόπτει τη δυναμική γειτνίασης υψηλού και λαϊκού στην τέχνη. Η αυτοεξορία κάποιων δημιουργών, η ενσωμάτωση στο σύστημα άλλων καθώς και η ασφυκτική λογοκρισία του στρατιωτικού νόμου συνέτειναν στη διάρρηξη των δεσμών λαϊκού και έντεχνου και στην επιβολή στεγανών. Το πολιτιστικό κεφάλαιο που προορίστηκε για τους πολλούς υπήρξε κυρίως προϊόν μαζικής παραγωγής, οι πρωτοποριακές, τολμηρές και ποιοτικές αναζητήσεις έμελλε να διανύσουν κατά το επόμενο διάστημα μοναχικούς δρόμους.

Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος

Ο Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος επήλθε ως ρήξη με τον Παλιό Ελληνικό Κινηματογράφο.
Ρήξη πολιτική, γλωσσική, καλλιτεχνικής ιδεολογίας και αναζήτησης πολιτιστικής ταυτότητας.
Η γέννηση του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου και η ενηλικίωσή του συνέβη μέσα στη δεκαετία του ’70: Λίγο αργότερα από ορισμένους «νέους κινηματογράφους» της Ευρώπης (π.χ. το γαλλικό «Νέο Κύμα» (Nouvelle Vague) και ο αγγλικός «Ελεύθερος Κινηματογράφος» (Free Cinema)). Η βασική διαφορά του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου ήταν ότι οι συνθήκες της Απριλιανής Δικτατορίας του 1967 στην Ελλάδα λειτούργησαν προωθητικά και όχι ανασταλτικά για τον κινηματογράφο αυτό. Η ανάγκη έκφρασης των νέων δημιουργών αλλά και έμμεσης «απάντησης» στην αφασία την οποία ήθελε να επιβάλει το δικτατορικό καθεστώς, μαζί με άλλες ευνοϊκές συνθήκες (η παρακμή του Παλιού Ελληνικού Κινηματογράφου, ο ιδεολογικός αποπροσανατολισμός των κινηματογραφικών δημιουργών, η οικονομική ανεξαρτητοποίησή τους κατά την παραγωγή) βοήθησαν στην κυοφορία και τη γέννηση του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου.